Głoskowanie nie jest trudne!

Głoskowanie jest umiejętnością, do której trzeba dziecko przygotować poprzez ćwiczenia słuchowe.

Jeśli Twoje dziecko ma problemy z głoskowaniem wyrazów – to ten artykuł powstał specjalnie dla Ciebie. Szczególnie wtedy, gdy masz wrażenie, że dziecko nie słyszy i nie rozpoznaje jakie są głoski w wyrazie. Chcę pokazać Ci, że głoskowanie to nie jest trudne zadanie, o ile razem przejdziecie kolejne etapy tego procesu. To trochę tak, jak gdybyś miał za zadanie przegłosować chiński wyraz. Niby słyszysz go i próbujesz powtórzyć  pojedyncze dźwięki, ale brzmi to dziwnie i obco. Tak samo jest u dziecka, gdy za wcześnie wymagamy od niego podzielenia wyrazu na głoski. Dlatego ćwiczenia  syntezy i analizy słuchowej są niezbędne do nabycia umiejętności głoskowania. I one powinny poprzedzać naukę głoskowania, ponieważ chcemy by ten proces był  skuteczny.

Ćwiczenia słuchowe

Zaczynamy od najprostszych ćwiczeń słuchowych jakim jest rozpoznawanie i nazywanie dźwięków.

Mogą to być dźwięki instrumentów, odgłosy zwierząt, odgłosy z otoczenia czy głosy ludzi. Tak, to proste ćwiczenia, ale chodzi o to, by dziecko umiało nazwać źródło dźwięku i policzyć ile   dźwięków usłyszało.  Zaczynamy od jednego uderzenia w źródło dźwięku i stopniowo zwiększamy ich ilość, ale powoli i małymi kroczkami.  Jeśli dziecko potrafi już powtórzyć prosty rytm, możemy  łączyć ze sobą dwa źródła dźwięku a potem więcej. Zadaniem dziecka jest odtworzenie tego rytmu. Mogą to być również klaśnięcia, tupnięcia czy wystukiwanie rytmu  przez uderzenia na stole. Wydaje się, że to proste ćwiczenia słuchowe, ale bardzo przydatne w nauce głoskowania. Podstawą nauki czytania i pisania jest synteza i  analiza słuchowa. Jedna i druga może dotyczyć zarówno sylab jak i głosek. Dla dziecka najłatwiejsza do przyswojenia jest synteza sylabowa i dlatego od niej zaczynamy. 

Synteza sylabowa

Synteza słuchowa polega na umiejętności złożenia wyrazu z części czyli z sylab i głosek.

Zaczynamy od syntezy sylabowej czyli wyrobienia u dziecka umiejętności składania wyrazów z sylab. Nawet 3-latki potrafią złożyć proste wyrazy na sylaby, o ile pokażemy im na czym ta zabawa polega. Dzielimy na sylaby imiona domowników, dzieci z przedszkola, nazwy przedmiotów z najbliższego otoczenia. I jednocześnie klaszczemy w ręce. Rytm wystukiwania sylab, bardzo ułatwia dziecku ten proces. Można też rozłożyć przed dzieckiem obrazki, nazywać je i prosić, by dziecko odgadło i wskazało nazwę jakiego obrazka podaliśmy. Możemy do tego wykorzystać różne gry edukacyjne z obrazkami np. grę Mówię poprawnie. Jest w niej 96 tabliczek z obrazkami o różnym stopniu długości i trudności wyrazów. Oczywiście po każdym poprawnym wykonaniu zadania, przepełnia nas zachwyt, bijemy brawo, chwalimy dziecko ponieważ chcemy aby dziecko miało poczucie sukcesu i chętnie podejmowało kolejne zadania.

Nieco trudniejszym ćwiczeniem syntezy sylabowej jest wydawanie dziecku poleceń sylabami np.: Pro- szę pod- nieś klo – cek. Po-daj rę-kę. W zabawie możemy zamieniać się rolami. Najpierw rodzic a potem dziecko podaje polecenia lub zadania do wykonania, ponieważ wzbogaca to doświadczenia dziecka. Kolejnym etapem trudności jest domino sylabowe. Dziecko podaje jakieś słowo i dzieli je na sylaby. Rodzic szuka wyrazu, który rozpoczyna się ostatnia sylabą pierwszego wyrazu np. wo-da, da-ma, ma-ta, ta-ma itd. Tego typu zabawy pozwalają dziecku zrozumieć, że słowa składają się z mniejszych części i  będzie to doświadczenie bardzo potrzebne na kolejnym etapie przygotowań do głoskowania.

Analiza słuchowa

Tak jak puzzle składają się z wielu elementów, które tworzą jeden obrazek, tak również jest z wyrazami. Umiejętność rozłożenia wyrazu na mniejsze części czyli sylaby lub głoski nazywamy analizą słuchowa. Jeden wyraz składa się w wielu głosek, które są zapisywane literami. Litery widzimy i piszemy, głoski słyszymy i wypowiadamy. Tak więc litera, to nie to samo co głoska. Pamiętajmy o tym, bo dzieci żyją w świecie głosek, a dorośli w świecie liter.

Aby nauczyć dziecko głoskowania, potrzebne są ćwiczenia słuchowe uświadamiające dziecku, że dany wyraz składa się z mniejszych części: najpierw sylab, a potem głosek.

Dlatego warto pobawić się w zabawy polegające na:

– wyszukiwaniu słów z określoną głoskę na początku (czyli w nagłosie wyrazu) np. k – kot, koń, koza, kroki, kaktus itp.

– wyszukiwaniu słów kończących się dana głoską (czyli w wygłosie wyrazów)- np. t: samolot, pilot, kot, płot itp.

– tworzeniu tz. „łańcuszków słownych” czyli jedna osoba mówi słowo, a kolejna wymyśla następne

na ostatnią głoskę poprzedniego słowa (np. kot – traktor – rura – ananas )

– klaśnięciu, gdy dziecko usłyszy daną głoskę w wyrazie np. sz. I tu rodzic podaje serię wyrazów np.

sasanka, klocki, szafa, kredki, koszyk, bałwan, koszula, kosz, sanki. Oczywiście warto też zamieniać się rolami.

– rozkładanie zdań na wyrazy z jednoczesnym układaniem klocków. Rodzic wypowiada proste zdanie (np. Kasia maluje psa.) i po każdym słowie układa przed dzieckiem klocek. Prosi, aby dziecko policzyło z ilu słów złożone jest to zdanie. Po kilku ćwiczeniach, następuje zamiana ról.

– wyszukiwanie wyrazów, które się ze sobą rymują. Tu dużą pomocą może być obrazki, przedstawiające takie wyrazy. Możemy je znaleźć np. w grze edukacyjna Rymowanki. Najpierw nazywamy z dzieckiem każdy obrazek, potem demonstrujemy pary obrazków, które się ze sobą rymują, akcentując wspólną sylabę. I dopiero wtedy prosimy dziecko, by dobrało do siebie pary rymujących się wyrazów.

Synteza głoskowa

Synteza głoskowa polega na umiejętności złożeniu wyrazu z części czyli głosek. Chodzi więc o taką

sytuację, w której rodzic podaje dziecku słowo podzielone na głoski np.: k – o – t, a dziecko potrafi je scalić i powiedzieć cały wyraz: kot. Jest to umiejętność niezbędna w nauce czytania. Synteza wyprzedza analizę. Jeśli więc dziecko nie opanowało tej umiejętności, to znaczy że jeszcze za

wcześnie, aby wymagać od niego samodzielnego głoskowania wyrazu. Trzeba wtedy zacząć od

prostszych zabaw, takich jak te powyżej. Rodzic może też zadawać dziecku zagadki np. zaczyna się

głoską p i szczeka. Jeśli dziecko odgadło, rodzic podaje wyraz dzieląc go na głoski. Świetnie odgadłeś, tak to jest p – i – e – s!

Im więcej ćwiczeń słuchowych przygotowujących dziecko do głoskowania, tym łatwiej i sprawniej dziecko opanuje tę umiejętność. Jeśli więc masz wrażenie, że Twoje dziecko, nie słyszy pojedynczych dźwięków w słowach, koniecznie zacznij od ćwiczeń słuchowych, ponieważ one go to tego przygotują. Jeśli zaś Twoja pociecha dobrze słyszy poszczególne dźwięki i potrafi złożyć wyraz, który Ty przegłosujesz to czas rozpocząć naukę głoskowania. Jak to dokładnie zrobić , opowiem Ci w następnym wpisie.

Agnieszka Horabik